Kıtalar Arası Binbir Hece
Leman J. Koç ile
Kitabın Son Sayfasından ...
İtiraf etmeliyim ki, ben kendi dilimin güzelliğini, esnekliğini, içindeki ezgiyi, onlarca dilin konuşulduğu bu ülkede yaşamaya başlayınca keşfettim.
Dilimin ne kadar özel bir dil olduğunu öğrendiğimde, yıllardır karalayıp bir kenara attığım dizeler de şekillenmeye ve kendiliğinden dile gelmeye başladı. Bu ülkede kendimi ifade edebilmek, benliğimi ve ruhumu sağlam kılabilmek için anadilime şiirle tutundum diyebilirim. Çok şanslıyım ki, iki ana dilim var, Türkçe ve Karaçay-Malkar dili. Türkçe daha fazla şiirim olmasına karşın, bu kitabın Karaçayca oluşu ve ön-celiği ona verişimin nedeni, bu dilin dünyadaki diğer diller içersinde bir yaşam savaşı veriyor olması.
Bir dil, yazılı edebiyata geçirilmeksizin, sadece günlük konuşma diline sıkışıp kalıyorsa, başka dillerin egemenliğine boyun eğerek tarih içersinde yok olup gitmeye mahkumdur. Karaçay Malkar dili de maalesef o kadere sürüklenen dillerden biri. Ata yurt Kafkasya'da kiril alfabesi ile yazılmış eserleri saymazsak, biz diasporadaki halk için latin alfabesinde yazılı eserimiz yok denecek kadar azdır. Ana dilimi korumak ve bir nebze de olsa genç nesile aktarmak ve bir nebze de olsa sevdirmek amacıyla yola çıktığım bu kitaptaki şiirin asıl amacı dile hizmettir. Sadece Karaçay dilinde olmayıp, yanında Türkçe'nin de oluşu, aynı kökten gelen bu iki dilin birbirine kol-kanat gerip yoldaş olsun diyedir.
Bir kaç ingilizce çeviri ise, Amerika'da yaşayıp dilini unutan genç Karaçay jenerasyona kimliğini hatırlatmak içindir.
Kitap Arka Kapak Yazısı...
Leman, hisleriyle sezgilerini mısralarına kendine özgü bir ustalıkla yerleştiren bir şair.
Öğrencilik yıllarından beri şiir yazdığını ve bunların bir kısmının çeşitli dergilerde yayımlandığını biliyoruz. Şairliğini kanıtlama özentisi içinde olmadığı için kitap haline getirmekte pek acele etmese de bunun da bir zamanı vardır ve o zaman artık gelmiştir. Elinize aldığınız kitap onun ilk şiir kitabıdır.
Leman, Kafkas-Karaçay kökenli bir aileden gelmektedir, şiirlerini hem Türkçe hem de Karaçayca yazmaktadır. Uzun zamandan beri ABD’de yaşaması sebebiyle Türkçe-İngilizce çevirileri yapmaktadır. Kendisinin çok değişik konularda şiir yazdığını görüyoruz: Yurt özlemi, Öz Halkının çektiği acılar, Kafkas dağları, efsanevi konular, yurt güzellikleri, aşk, aile, ana dili, folklorik konular, pastoral güzellikler, toplum, tabiat olayları, umutlar, hayal kırıklıkları, yaşam zorlukları ve bir çok diğer konular...
Leman’ın çok duru ve yüreği ısıtan bir dili var. Mısralarını adeta bir bal arısı ustalığıyla örer. Klasik vezin ve kafiye kalıplarına pek sığmaz. Ama şiirlerinde belirgin bir iç kafiye örgüsü hemen fark edilir. Her konuyu kendi özelliklerine göre işler. Bununla beraber uslubunda felsefi-lirik bir ifade tarzı hakimdir. Şiirlerini hemen okuyup geçen bir okuyucu ilk anda bir şey anlayamadığını fark eder, tekrar okuyup düşündüğünde, tahmininden çok derinlikli bir söylemin varlığını anlar. Zaten şiir ölçülü kafiyeli manzume yazmaktan ibaret değildir. Okuyucuyu düşündürecek, heyecanlandıracak, görüş ufkunu genişletecek bir şeyleri şiir tarzında ortaya koymaktır.
Bu itibarla Leman’ın şiirleri okuyanı düşünceye sevk eder, duygulandırır, hüzünlendirir. Halkının sürgünler ve soykırımlar yüzünden çektiği acılar, babasını erken kaybetmenin ruhunda açtığı derin yara onu biraz da hüzünlerin şairi yapmıştır. Ama yine de hayatın güzelliğini, hoşluk ve mutluluk veren olaylarını işlemeyi ihmal etmez.
Benim nazarında Leman J. Koç belli bir başarı düzeyine erişmiş bir şairdir. Kendisini kutluyorum, yazmaya devam etmesini diliyorum, yeni eserlerini bekliyorum.
Dr.Yılmaz Nevruz
(Dil ve Tarihi araştırmacı Yazar / Çevirmen )
Kitapnı Al Sözünden ... (Karaçay türkçesi ile Ön Söz)
Bir halknı karuvlu etgen em ullu baylık, bir işeksiz, birligi- birgeligidi. Bu sağışdan colğa çığıp kuralgan bu kitapnı okurğa deb koluğuzğa alğan esegiz, artıksız da ol, sizni da bılay es bergenigizni şağatıdı.
Bilgenibiz oldu da, halknı halk etgen emda biribirine kurşovlağan bir talay zatla bardıla. Alanı anglatalır üçün da halknı kesi ANA TİL’inde cazuvlu-sözlü adabiyat çığarmalarına (eserlerine) karaladı.
Neledile ala? Ol halknı tarihinde ceri bolğan, cazuvlu belgiledile. Bıla tarihte, taşlağa kazılıpdıla, ne da kağıtlağa tögülgendile. Alay a cazuvlu belgileden sora da, sözlü bolğanla da bardıla. Ol halknı küvleri da ana tilde etilgendi, cırları, comakları, tavruhları, iynarları da… Dağıda kulturağa sinngen bir talay çığarmala, cazuvlu emda sözlü adabiyat, bizni ol halknı kulturasını üsünden haparlı etedi.
Ay a tölüden tölüge ozdurulup koruvlangan ese… Söleşgen sağatta esgermey harifle uçup keterle, sözle közge körünmezle. Cazuvğa salınganlay a, bolğan cerlerine begimlenip, tarihni içinde üslerine tüşgen amalğa şağatlık eterça demengili cerlerin alırla. Alay bolğanına, cazğan emda aytılğanlanı belgili etgen
bek kerekli bir işti. Bu kitapnı başlağanı emda atını “Kol Izları” bolğanı ol sebeptendi.
Bu kitabdağı cazuvla-cazmala da Karaçay-Malkar halknı caşavuna bir küzgüdü, kesi içinden çıkgan bir tavuşdu. Bılayda eşitiriğigiz tavuşla kuru adam tavuş da tüyüldü. Kitabda cazuvlanı arasında aylana turup siz, Mingi Tav’nu celi urlukdu betigizge, bir birde anı üsünde uçğan kuşlanı kanat tavuşları katışırıkdı adam tavuşlağa…Turnalanı köçgünçülükdegi mudah kıçırıkları, şavdanladan akgan suvnu şuvultuları bla bir bolub kuyullukdu tizgin araladan, uvuçlarığızğa… Birbiri bla iç-içge kirgen bu tavuşlanı har biri, bir halknı kesi tarihinde aytılğan ortak bir cırnı birer ejüvüdü tüzü. Bir tavuş, ol bir tavuşğa koşula barğandı. Ala bir birde, bir nazmunu tizgininden, bir birde bir cırnı ejüvünden cılamuklaça kuyulurla kölügüzge… Ne da, küv bolub örlerle içigizden, artdağı buşuvla bla…
Bir tarihni kol bla tutalmazsız, ızına kaytıp cangıdan caşayalmazsız, alay a bir kün kelir, tarihdegi ızlanı alıb cüregigizge, mıyığızğa salırsız.
Sizni “kim” bolğanığızdı ol, sizni tamırlarığızdı. İnsannı kesi özeği bla tübeşgeniçadı bu. Kaçan da köre turğan betigizni, küzgüde bir başha halda sizge kaytğanıdı… Bir karasağız, okuğanığız bir comakda, sabiyligigizni uzun kış keçelerini birinden dedegizni tavuşu çığıb kelir… Bir karasağız a caşlığığız, tınglağanığız bir iynarnı ejüvünden…Bir nart sözü, alıb tek bir aytımda kıshasın salır sizge, caşavnu .Nazmu, roman, hapar, esse, pesa,
comak, cır iynar, alğış, beşik cırla, çam haparla... kibik adabiyat başlıklanı tübünde cıyılğan cazuvlanı siz okuvçulağa tecegen bu kitab, bir ilmu-izlem kitab bolmay, Karaçay-Malkar halknı, tarihden bügünge deri kelgen baylığı bla bet betge keltirirge bir cıyım amallıdı. Bu, ullu bir tübeşüvdü emda
köb tillidi. Kitab bir karamğa “Ata Üyü” dü.
Ata curt Kafkazdağı cazuvla bla, 120 cıl alğa ata curtundan üzülgen halk (diaspora) cazuvları bılayda, bir otcağanı tögeregine olturup uşak etedile. Siz da anga şağat bolluksuz. Bu uşakda başha tilleden da tavuşla eştirge bolursuz, alay a kesi kulturabızğa iye çığa turub, başha halklanı da cokga sanamay, kısha bir bölükde alanı tillerinden Karaçay-Malkar tiline köçürülgenlege da orun bergenbiz. Bu bizge, başha kulturalanı kesi tilibizde aylandırıb küzgüge tuthança bollukdu. Alay a til türlengenley aytılğanlanı kalay türlengenin, bir birde va çırt türlenmey bizniça, bizden biri bolup kalğanın da; düniyada başha kulturala-halkla bla, “ana til”ibizni tuta, kalay iç-içge bolallığıbıznı da körgüzürge bolur.
Dağıda Türk til bla Tav tilni tamırların kallay cuvuk bolğanın köz allına salıb, ekisin colukdururğa da bolur.Endi bu al söznü Türk tilde emda tav tilde cazğanımı sebebi, kesi ana tilinden kengnge kete tebregen cangı caş tölü, meni emda bu kitapnı ne üçün etip küreş-genimi içgi mağanası bla anglasınla deb izlegenim üçündü. Kertisin aytırık bolsam, em birinçi kollarına alırların izlegenim kavum da aladıla. Nek desegiz, al ömürlede tav tilibizni da, tarih bla kultura baylığıbıznı da caşatırık aladıla.
Bu kitap, caş tölüge atalğan bir savğadı. Ala, ata babalarını cürek ızları bolğan bu kitabnı kolundan tutub “Mingi Tav” taba kol ızlanı ızlay kesi tamırlarına barsala ongsunama.